Artykuł stanowi próbę syntezy recepcji masowego wychodźstwa z ziem polskich do Brazylii z lat 1890–1897 przez społeczeństwa Królestwa Polskiego oraz Galicji. Pol- ska prasa zaboru rosyjskiego żywo zareagowała na niepokojące ją zjawisko gorączki brazylijskiej, tj. masowej emigracji do Brazylii, mające miejsce w latach 1890–1891. Tytuły takie jak „Kurier Warszawski”, „Gazeta Świąteczna”, „Zorza”, „Słowo”, „Prawda” czy nawet petersburski „Kraj” publikowały na swych łamach teksty o nieprzychyl- nym wydźwięku wobec zjawiska wychodźstwa i samych wychodźców. Podobnie nie- chętne przesłanie wyrażały relacje z podróży do Brazylii oraz dzieła literackie auto- rów z Królestwa Polskiego: Adolfa Dygasińskiego, Zygmunta Chełmickiego oraz Ma- rii Konopnickiej. Inaczej natomiast zapatrywano się na kwestię masowego wychodź- stwa we lwowskim środowisku działaczy społecznych, skupionych wokół „Przeglądu Emigracyjnego”. Rozumiejąc masową emigrację jako naturalne zjawisko społeczno- ekonomiczne, z jednej strony wzywano do otoczenia wychodźców opieką, z drugiej zaś snuto plany nawiązania wymiany handlowej ze skupiskami Polonii. Jednak wraz z pojawieniem się w Galicji w latach 1895–1897 masowego prądu wychodźczego do Brazylii, analogicznego do gorączki brazylijskiej, w debatę publiczną na ten temat włączyła się półoficjalna „Gazeta Lwowska”, która nie podzielała entuzjazmu „Prze- glądu Emigracyjnego”, prezentując opinię podobną do wcześniejszego stanowiska pra- sy z Królestwa Polskiego. W celu zbadania stanu Polonii brazylijskiej za ocean wyru- szył również Józef Siemiradzki – w 1892 roku z ramienia „Przeglądu Emigracyjnego” oraz w 1896 roku na polecenie Wydziału Krajowego. Jego relacje stanowią najbar- dziej sumienną analizę sytuacji i możliwości polskiego wychodźstwa w Brazylii w oma- wianym okresie.